Nero in Washington

De wereldwijde media-aandacht voor de inaugurele parade van Trump in de Capital One Arena in Washington DC concentreerde zich op slechts één episode: de opgeheven hand van ‘s werelds rijkste man. De meningen waren verdeeld over de betekenis van Musks gebaar. Terwijl de Israëlische premier het afdeed als een onvrijwillige kramp zonder betekenis, zagen anderen het als een sinistere verwijzing naar fascistisch Italië of nazi-Duitsland.

Of het nu wel of niet een opzettelijke imitatie was van de beruchte Romeinse groet, het incident riep opnieuw vragen op over de integriteit van Musk. Immers, iedereen met minimale kennis van de geschiedenis van de twintigste eeuw zou twee keer moeten nadenken voordat hij zijn rechterhand in de lucht steekt.

Afgezien van de controverse rond Musk, leverde de inauguratieparade weinig analyses op. Het feit dat het een belangrijk en vernieuwend politiek spektakel van Trumpisme was, gericht op het herzien van de traditionele inauguratieprocedure, bleef grotendeels onopgemerkt.

Terwijl de ceremonie in de Capitol Rotunda zich hield aan het gevestigde protocol en werd bijgewoond door voormalige Amerikaanse presidenten (ondanks hun ongenoegen), was de parade in de Capital One Arena ongekend.

De show werd georganiseerd nadat het koude weer verhinderde dat MAGA-aanhangers die zich in de hoofdstad hadden verzameld de inauguratie bijwoonden. Maar zelfs als we de meteorologische verklaring voor het evenement in de Capital One Arena in overweging nemen, is het essentieel om de bredere betekenis ervan te begrijpen.

Worst-case scenario’s

Tussen 1995 en 2000 publiceerde Richard Wortman, een gerespecteerd Amerikaans historicus van het Russische Rijk, een tweedelig werk getiteld Scenarios of Power: Myth and Ceremony in Russian Monarchy. Wortmans baanbrekende onderzoek onderzocht de ceremonies van de tsaren als instrument voor de uitoefening van absolute macht. Maar Wortmanns concept van ‘scenario’s van macht’ hoeft niet beperkt te blijven tot het keizerlijke Rusland, noch tot keizerrijken. We kunnen ons ook afvragen hoe de machtsscenario’s in autoritaire staten als Rusland en China zich verhouden tot die in het Amerika van Trump.

De Russische president Vladimir Poetin heeft maar liefst vijf inauguraties achter de rug. Deze inauguraties wijken volledig af van de Sovjetpraktijk, toen de secretaris-generaal van de Communistische Partij werd gekozen tijdens partijcongressen. In die tijd moesten de Sovjetleiders de bevolking, de rest van de wereld en zichzelf ervan overtuigen dat ze op de toekomst gericht waren. In 1961 werd in opdracht van Nikita Chroesjtsjov het gezichtsloze, moderne Congrespaleis in het Kremlin gebouwd. De enige decoratie was een gigantisch rood spandoek dat achter het podium hing, aangevuld met een te groot standbeeld (of portret) van Lenin.

Boris Jeltsin werd twee keer ingehuldigd in hetzelfde gebouw, later omgedoopt tot het Staats Kremlin Paleis. Beide gelegenheden waren kort. Bij de tweede gelegenheid waren het rode spandoek en de afbeeldingen van Lenin verdwenen. In plaats daarvan nam de patriarch van de Russisch-orthodoxe kerk deel, ondanks de grondwettelijke scheiding van kerk en staat.

Onder het bewind van Poetin veranderde de inauguratieceremonie opnieuw. Als weerspiegeling van de keizerlijke nostalgie van de nieuwe Russische heerser werd de ceremonie verplaatst naar het oude Paleis van het Grote Kremlin, gebouwd in 1849 en rijk aan vergulde interieurdecoraties. Erewachten in uniformen uit de tijd van Napoleon werden geïntroduceerd, net als een feestelijke gebedsdienst onder leiding van de patriarch van Moskou en heel Rusland. Het volkslied van de Russische Federatie – een vernieuwde versie van het stalinistische origineel, met een nieuwe tekst waarin de naam Lenin werd vervangen door God – werd aangevuld met een uitvoering van ‘Glorie’, de epiloog van Mikhail Glinka’s opera Een leven voor de tsaar. De anonieme regisseurs van het spektakel veranderden de inauguratie in een ersatz kroning en creëerden een mengelmoes van nationaal-historische stereotypen. Het resultaat leek op een surrealistische heropvoering van Tsjaikovski’s Nutkraker, met bewakers verkleed als de prins die dansten rond de ‘Muizenkoning’ – de nieuw gekozen president van de Russische Federatie.

In tegenstelling tot de Russen verheerlijken de Chinezen hun keizerlijke verleden niet door de ceremonies van het hof van keizerin-weduwe Cixi opnieuw op te voeren. In plaats daarvan blijven ze toegewijd aan de partijcongressen in Sovjetstijl die voorzitter Mao van Stalin had geleend. Terwijl het post-Sovjet Rusland doet alsof het keizerlijk is, doet het kapitalistische China alsof het communistisch is. De decoratie van de Grote Hal van het Volk die het Tiananmen Plein domineert is minimaal, gereduceerd tot een achtergrond van gigantische rode spandoeken. De muzikale begeleiding is beperkt tot het volkslied, gezongen door de afgevaardigden. De toewijding aan de traditie is bedoeld om een illusie van stabiliteit in de macht te creëren, ongeacht de veranderingen die het kan ondergaan.

Merkenningstekens van de macht

De Capital One Arena is helaas noch het Paleis van het Grote Kremlin noch de Grote Hal van het Volk. Als de ceremonie onverwacht verwees naar een ver keizerlijk verleden, dan was dat te danken aan de acties van president Trump.

Vanaf het begin had het evenement het karakter van een ‘poor man’s inauguration’, een carnavalsversie van de officiële ceremonie met alle plechtigheid van een provinciale campagnebijeenkomst. Zelfs de capriolen van Musk konden de vergelijking met een Reichsparteitag niet rechtvaardigen. Dat de Amerikaanse muzikale canon marsen van Duits of Russisch kaliber ontbeert, was onmogelijk te negeren; de eindeloze fanfaremuziek creëerde de sfeer van een circus. Het enige verschil was dat het publiek in de Capital One Arena urenlang moest wachten op de verschijning van de wilde roofdieren.

De parade zelf, met cheerleaders van scholen en politieagenten met overgewicht, kon niet tippen aan de parade die Trump tijdens zijn eerste presidentschap in Parijs had gezien op Bastille Day en had willen namaken (het bleek te duur). Met één act slaagde de president – die zich zichtbaar verveelde – er echter in om het Barnum Circus in een Circus Maximus te veranderen. Hoewel het een veelzeggender gebaar was dan de groet van Musk, leverde het weinig commentaar op.

Na het theatraal ondertekenen van een reeks uitvoeringsbesluiten, begon Trump Sharpie markers in het publiek te gooien en keek met onverholen plezier toe hoe zijn volgelingen vochten om de presidentiële souvenirs. Deze viltstiften, speciaal gemaakt voor het ondertekenen van documenten en versierd met de gouden handtekening van Trump, zijn een symbool geworden van zijn larger-than-life persona. De president moet zijn handtekening natuurlijk van een afstand kunnen zien en kan niet vertrouwen op Montblanc vulpennen, het favoriete gebruiksvoorwerp van de meeste wereldleiders.

Op dit moment gedroeg de democratisch gekozen leider van het machtigste land ter wereld zich als een Romeinse keizer. In het oude Rome nam de traditie van congiarium – munten gooien naar het plebs – verschillende vormen aan. De historicus Cassius Dio schreef dat “Nero kleine balletjes tussen de menigte gooide, elk met een toepasselijk opschrift, en de artikelen die door de balletjes werden opgeroepen, werden overhandigd aan degenen die ze hadden gepakt”. De keizerlijke biograaf Suetonius beschreef hoe Caligula “vanaf het dak van de basiliek Julia meerdere dagen achter elkaar grote sommen geld onder de burgers uitstrooide”. Van keizer Elagabalus – een andere beruchte decadent die herinnerd wordt als de uitvinder van rozenblaadjesorgieën – was bekend dat hij stukken goud en zilver in de menigte gooide.

Zelfs als de geschenken die Trump verspreidde onder zijn publiek in de Capital One Arena tussen de $1 en $2,50 per stuk kosten, is de vergelijking treffend. Het is moeilijk voor te stellen dat het neo-imperiale gebaar van de POTUS van tevoren was gescript. Waarschijnlijk was het een oprechte demonstratie van zijn gevoelens voor zijn achterban. Dit moet ons niet geruststellen. Meer nog dan de ‘Romeinse groet’ van Musk, is het congiarium van Trump dat aangeeft dat de Republiek in gevaar is.

Translated by

Co-funded by the European Union