Megju politikata i vistinata

Dali mozhe da se najde odgovor na prashanjeto za tochnoto potekloto na nekoja nacija? Odgovorot e vozmozhen kolku i odgovorot na prashanjeto: “Shto e postaro kokoshkata ili jajceto”?; prashanje koe nema odgovor i do deneshen den, den na 21 vek, na ekspanziven tehnoloshki napredok, na demokratija, na megjunarodno pravo, den vo koj sekoj go pochituva drugiot. “Pochituvaj se sebe”, klasichnata maksima e vonvremenska, bila postavena vo antichkoto vreme, gi razdvi’zhila
prosvetitelskite procesi, a denes taa e patokazot kon uspeshnosta na eden chovek. Ako se pochituvame, bez suetnost i glorifikacija, ke go pochituvame drugiot i razlichniot. Toa e kluchniot postulat na multietichnosta, osnovata na izgradbata na globalniot svet, vo koj sekoj treba da si go sochuva i neguva kulturnoto nasledstvo, a preku razlichnostite da se zapoznavame i prifakjame. Makedonsko-grchkiot spor proizleze tokmu od nepochituvanjeto na makedonskoto kulturno-istorisko nasledstvo, na makedonskiot narod i negoviot identitet od strana na grchkata politika.

Makedonija e zemja chie ime opstojuva ushte od antikata. Goleminata na nejzinata teritorija se menuvala vo zavisnost od voeno-istoriskite i politichkite nastani. Narodite shto zhiveele na nejzinata teritorija otsekogash egzistirale vo multietnichka i multikulturna sredina, od antichkoto vreme, preku Rimskata, Vizantiskata i Otomanskata imerija, vo ramkite na SFR Jugoslavija i vo deneshno vreme. Za nea e karakteristichno shto od nea ne trgnuvale osvojuvachki misii, tuku obrazovni, prosvetni i kulturni proekti kako: shirenjeto na slovenskata pismenost od strana na sv. Kiril i Metodij, panslovenskiot nikulecot od H. Zhefarovic, ideologijata na revolucionerot Goce Delchev koj svetot go razbiral kako pole za kulturni natprevari.

Kulturata bila dvizhechkata sila vo minatoto. Antichkiot svet go pretstavuvale kulturnite zaednici na narodite, koi vo 19 vek so sozdavanjeto na drzhavite bile formirani vo nacii, a koi vo 21 vek vo globalnoto opshtestvo treba da go sochuvaat svojot identitet. Vrz konstruiranjeto na identitetite na narodite, naciite, odnosno vrz negovata dinamika vlijaele opshtestvenite, politichkite i kulturnite uslovi, kako i pohodite, migraciite i vojnite. Pritoa lugjeto se meshale so drugiot, od brakovi preku prevzemanje na kulturni naviki i obichai. Zatoa iskluchitelno e teshko da se vrami genetskiot kod na eden narod, odnosno negovata chistokrvnost, osobeno od antichkoto vreme, no i denes. A tokmu tie pridobivki se izvorot na makedonsko-grchkiot spor za imeto koj e nametnat od strana na grchkata politika.
Razmisluvajki za ova prashanje, vnurnata vo minatoto, dojdov do Dekartoviot racionalizam deka “Nikogash ne sum razmisluval(a) za nishto povisoko otkolku shto e reformata na moite sopstveni mislenja, …” i soznanieto deka ne samo mojot tuku i grchkiot narod zhivee vo zabluda. Spored Ernest Gelner zabludata lezhi vo kulturata, a kulturata e eden vid sistematichna zabluda, inducirana od strana na zaednicata i od faktot shto taa e istoriski akumulirana.1
Zabluda za pogolemiot del od makedonskiot narod beshe deka poteknuva samo od Slovenite koi se preselile na makedonskata teritorija od pozadi Karpatite, a ne deka so naseluvanjeto na slovenskite pleminja na rechisi cela Makedonija, “novodojdencite se meshaat so starosedelcite, asimilirajki gi moshne brzo i sozdavajki go so toa idniot etnichki amalgam na sklavinite ili makedonskite Sloveni t.e. Makedoncite”.2

Zabluda za grchkiot narod e deka samo toj ima istorisko pravo na zhivotot i deloto na Filip i Aleksandar Makedonski. Politikata na SFRJ vo konstruktot na makedonskiot identitet go imashe otfrlen segmentot od antichkoto minato. Grchkata politika od 90-te godini na 20 vek vo konstruktot na grchkiot identitet, na slavnoto helensko minato go nametna i go vgradi identitetot na Makedoncite koi pak za Helenite bile tugjinci i varvari.

So toa deneshnata grchka politika ostro go negira svoeto kulturno nasledstvo, go negira Demosten, koj vo govorite pravel distinkcija megju Makedoncite i Helenite, osobeno koga govorel protiv Filip kako shto e vo Tretiot govor, vo koj gi povikal “site Heleni da gi zdruzhat silite i da ne dopushtat eden ‘barbarin’, chovek shto ne e Helen, chovek shto ne e od ist rod, kako shto veli Isokrat, da gi pokoruva helenskite gradovi”, odnosno “Zar mozhe da bide neshto ponovo od toa deka eden mazh Makedonec vojuva so Atinjanite i gi rasprava rabotite na Helenite?”3 Demosten vo govorite naglasuval deka Filip nemozhel da bide helenofil poradi negovoto varvarsko poteklo, deka na nitu eden nachin ne e povrzan so Helenite, bidejki ne bil duri ni stranec so pristojno poteklo tuku bil ednostavno mizeren Makedon, a negovite dela mu bile samo za slava i deka drug makedonski kral ne pravel taka, “negovata garda bila sostavena od tugjincite Makedonci itn”.4 Vo prashanje se doveduva i mislenjeto na Herod deka osnovnite chiniteli na helenstvoto, to hellenikon, se: “Ista krv, ist jazik, ista vera i isti obichai”5. A tokmu ovie chiniteli bile razlichni megju Makedoncite i Grcite. Tokmu i tie razlichnosti, od den na den, stanuvaat interes za prouchuvanje i na stranskite naucnici.

Juxin Borza vo knigata Vo senkata na Olimp Pojavata na Makedon, koj koristejki niza izvori, pishuva za razlichniot etnichki identitet na Makedoncite od Helenite, za posebnosta na makedonskiot od grchkiot jazik, za makedonskite obichai koi bile razlichni od onie na grchkite gradovi-drzhavi, istaknuvajki deka Makedoncite kako narod bile iskluchuvani od panhelenskite festivali na koi bilo dozvoluvano da uchestvuvaat samo Grci itn.6

Od den na den, po odnos na jazichnoto prachanje, se poveke proizleguvaat lingvistichkite stavovi za razlichnosta na makedonskiot od grchkite jazici od antichkoto vreme. Na ova poopshirno se zadrzhuva Xon sej vo knigata Makedonija i Grcija bitkata za definiranje nova balkanska nacija, vo koja konsultiral niza svetski nauchnici i akademici po odnos na ova prashanje. Vo nea e istaknato deka “Najprvin jazikot na originalnite Makedonci, kakov i da bil, postoel ushte pred Makedonija da stane mokna drzhava. Ova se sluchuva pred vremeto na golemite kralevi Filip II i Aleksandar Makedonski. Imeto ‘Makedon’ poteknuva nekolku veka pred niv i najverojatno doagja od ‘vistinskiot’ makedonski jazik”, za da istakne deka vo nivno vreme grchkiot jazik se koristel kako jazik za trguvanje; grchkiot jazik shto go koristele Makedoncite bil nov jazik, i deka Aleksandar nikogash ne se obidel da go nametne grchkiot jazik na negovata makedonska peshadija, nitu pak da ja integrira svojata peshadija so grchki edinici ili grchki “stranci” … makedonskite trupi odbivale da poslushaat naredbi izdadeni na grchki i deka toj go koristel edinstevniot jazik shto mozhela negovata strazh a da go razbere.7

Kako i da e kulturnite razliki megju Makedoncite i Helenite (Grcite) bile golemi, slichnosti odnosno bliskosti se naogjaat teshko. Voedno go oddeluvame i faktot deka Helenite (Grcite) svojata kultura ja postavile superiorno i so prezir i ponizhuvanje gledale na makedonskata kultura. Superiornosta Helenite ja postignale so obedinuvanjeto na grchkite gradovi-drzhavi koi go dozhiveale vo 499-479 g.p.n.e. poradi vojnata so Persija i toa blagodarenie na Filip. “Istorijata na klasichnite grchki gradovi-drzhavi e istorija na neuspeshni obidi da se postigne edinstvo: Sparta ne sakala, a Atina ne mozhela neogranicheno dolgo da go nametnuva so sila, kako shto toa podocna ke go napravat Makedonija i Rim”.8

Makedonija pak od antikata postoela kako teritorijalna i geografska odrednica na koja zhiveele Makedoni, Makedonci i ushte ottogash bila interes na sprotivnite strani: Sparta, grchkite gradovi-drzhavi, bidejki vo Makedonija imalo carevi: “iscrpenoto makedonsko carstvo go nasledil Filip II”9, koj go iskoristil needinstvoto na grchkite drzhavi i poedinechnite interesi. Toj vo 346 skluchil mir so Atina, vospostavil vrhovna vlast od strana na Makedonija (338), go napravil korintskiot “sojuz” (338) i trgnal vo pohod, objavil vojna protiv Persija.10
Na Demosten mu trebalo vreme za da gi ubedel Helenite deka vistinskiot neprijatel im e Filip, a ne Sparta ili Persija i go obedinil grchkoto mislenje okolu idejata za borba protiv “varvarite”, “kako nepravedno i neprecizno gi narekuval Makedoncite (golema bliskost na Filipovata kultura so grchkata neodamna e potvrdena so arheoloshkite naodi kako shto se freskite vo Vergina, otkrieni 1977 g)”.11

Bideji vo Oksfordskata istorija e zabelezhana “golemata bliskost”, a ne istost, pa povedena od “reformata na moite sopstveni mislenja” i od Hjumovoto konstatacija: ” … dali e toa dovolna prichina filozofite da se otkazhat od takvite istrazhuvanja i skrivnicata da i ja ostavat na predrasudata? … slepiot ochaj nikogash ne mozhe na razumen nachin da bide podvizhna sila vo naukite, …”12 sleduva sogledbata deka Filip i Aleksandar Makedonski osven shto napravile epohalni pridobivki za makedonskoto kralstvo i za makedonskiot narod, tie napravile i pridobivka za Atina, Sparta, Tesalija itn. odnosno gi obedinile vo Heleni. Zatoa na ovoj segment od antichkoto kulturno nasledstvo velam deka imaat pravo dvete istorii, so pravo nikoj da ne gi negira pridobivkite shto mu sleduvaat, a voedno tie mu pripagjaat na svetskoto istorisko i civilizacisko nasledstvo.

Zabelezhano e deka koga Aleksandar go nasledil makedonskiot prestol, se nashol na chelo na edno kralstvo, monarhija, koja vo makedonskata drzhava imala dolga tradicija; dodeka vo grchkiot svet taa se do Filipovoto vreme pretstavuvala periferna pojava i deka Aleksandrovite sledbenici ne tezhneele samo kon prisvojuvanjeto na negovite ideali tuku i na negovite zemji bidejki drevnata dinastija od koja poteknuval toj bila istrebena i pochnala borbata za prevlast nad zemjata.13

Zhitelite na zemjata Makedonija sepak go sochuvale imeto. Toa bilo shtitot od prevlasta shto pochnale da ja sproveduvaat Helenite. Helenizacijata nad drugite i postarite kulturi im dala za pravo na Helenite da veruvast deka vo “svojata kulturna nadmok nad varavarite i smetale deka taa nadmok ja opravduva politichkata prevlast”.14
Vo 19 vek, Grcija ja dobila nadmokta blagodarenie na golemite sili, poradi nivnite geopolitichki interesi, kralskite vrski, mistifikacijata shto bila napravena so biografijata na Aleksandar Makedonski od strana na germanskiot istorichar Drojzen za kogo Aleksandar trebal da pretstavuva primer za obedinuvanjeto na germanskata zemja poradi obedinuvaweto na grchkite gradovi, pa vo Bizmark germanskiot narod trebal da go gleda Aleksandar.15

Vakvoto eksluzivno pravo so koe se steknala grchkata istorija od strana na zapadniot svet, samo taa da bide naslednik na ova minato, a vo deneshno vreme go baraat i imeto, koe do 90-te godini na 20 vek vo Grcija beshe zabraneto da se spomene, ja sozdalo mistifikacijata koja vodi kon konflikti i sporovi, kako shto e bilateralniot spor za imeto, spor koj go poprechuva priemot na Makedonija vo EU i NATO.

Za blokadata na Makedonija od strana na Grcija, Hagen Shulce istaknuva deka Grcija so pretenzijata da e edinstveniot naslednik na makedonskoto carstvo na Filip II i na Aleksandar, go pravi krajno somnitelen kontinuitetot megju starata Elada i modernata grchka drzhava.16 Imenuvanjeto na Makedonija od strana na grchkata politika so geografskata odrednica Skopje, a od prethodno izlo’enoto, me asocira na sogledbata deka toa pretstavuva pandan na nejzinoto imenuvanje vo antikata: Atina nasprema Makedonija, a vo sovremenite istorii: Atina (Grcija), so tendencija da se izbrishe i prisvoi makedonskoto kulturno nasledstvo, na koe gledale so golemo ponizhuvanje i neprijatelstvo. Paradoksot vo deneshnata grchka politika e ushte pogolem shto vo konstruiranjeto na identitetskata odrednica na grchkiot narod mu dava pravo da bide i Grk i Helen i Vizantiec i Makedonec, so shto na svojot nacionalen identitet mu dava multietnichki karakter, shto e sprotivno na grchkiot drzhaven stav deka vo drzhavata Grcija zhiveat samo Grci, dodeka drugi narodi, etnichki grupi nema!
No istorijata ja pishuvaat pobednicite, odnosno kako shto bele’i E. H. Kar “istoricharot e toj shto odluchuva na koi fakti ke im dade zbor” i deka istorijata stoto ja chitame i pokraj toa shto e zasnovana na fakti, taa voopshto ne e faktichka”, tuku e vo sushtina niza na prifateni sudovi.17

Prosleduvajki ja istorijata, faktite, sudovite ili percepciite na neshtata mi dava pravo da zabelezham deka grchkata politika od sekogash bila negatorska i asimilatorska posebno sprema makedonskiot narod. Korenot e vo antichkata istorija, potochno vo periodot na vladeenjeto na Filip i Aleksandar, od koga zapochnuva i istrebuvanjeto t.e. “pravoto” na grchkata politika za progon na makedonskiot narod. Vo antikata pri ostvaruvanjeto na sojuzot na gradovite, golem broj mali gradovi se obedunuvale za zednichki da se sprotivstavele na opasnosta koja im pretela od moknite kralevi, pa vo 3 v.p.n.e. sojuzot pod rakovodstvo na drzhavnikot Arat prodolzhil da tezhnee kon edna cel: “proteruvanje na Makedoncite od Peloponez …”18. Od periodot na Rimskata imerija zapochnalo vremeto na imperiite. Sega mi se nametna edna druga sogledba, zamislete Italija da zapochne istorijata od Rimskata imperija da ja odbelezhuva kako nasledstvo na Italija. Ili pak na zabelezhanoto vo Oksfordska istorija na Grcija i helinistichkiot svet deka: “vo 344-338 Timoleon stignuva na Sicilija, ja ukinuva tiranijata i gi pobeduva Kartaginite kaj Krimis (341); ozhivuvanje na grchka Sicilija”19, grchkata politika da zapochne da go bara svoeto istorisko pravo nad Sicilija!

Za Vizantiskata imperija i nejzinite pridobivki grchkite istorichari go zemaat pravoto da pishuvaat kako tie da se grchko nasledstvo i pokraj toa shto Vizantija bila multietnichka; sostavot na naselenieto bilo od Evropa, Azija i Afrika potochno vo nea vleguvale teritorii od Turcija, Izrael, Egipet, Maroko, Tunis, Alzhir, Grcija, Bugarija, Srbija, Makedonija, Albanija, del od Italija, Shpanija, Portugalija i vo koja vladeele dinastii od razlichnite etnichki grupi. Vo nejzinite ramki: bila sozdadena slovenskata azbuka i bile sprovedeni trite misi na sv. Kiril i Metodij, bile prochueni makedonskite dinastii, bila formirana Samuilovata drzhava na del od teritorijata na Makedonija, bilo ” Nesomneno, formiranjeto i egzistiranjeto na nezavisnata crkva vo Makedonija, so sedishte vo Prespa do krajot na X vek, a potoa vo Ohrid od pochetokot na XI vek i bilo vo celosna sprotivnost na vizantiskata politichka ideologija zasnovana na dominacijata na Konstantinopolskiot patrijarh, kako duhoven pokrovitel na vizantiskata ekumena”20.

Opstojuvanjeto na Ohridskata arhiepiskopija traelo niz vekovi, a preku nejzinata avtokefalnost Portata go oslabnala vlijanieto na duhovnata vlast na Carigradskata patrijarshija, za shto na Ohridskata arhiepiskopijata i bilo dozvoleno duhovno vodstvo preku proshiruvanjeto na nejzinata dieceza osobeno vo 15 i 16 vek (upravuvala so Sofiskata i Vidinskata eparhija, so Vlashko i Moldavija, delovi od Pekskata patrijarshija zaedno so Pek, a izvesno vreme i se potchinile i pravoslavnite opshtini vo Italija: Apulija, Kalabrija i Sicilija, Venecija i Dalmacija). Vo Makedonija dejnosta vo skriptorskite centri i odrzhuvanjeto na slovenskite bogosluzhbi ne bile poprecheni od strana na Visokata porta, so shto makedonskiot narod mozhel neprecheno da go sochuva svoeto pismeno, duhovnoto kulturno-istorisko nasledstvo i da go gradi svojot identitet. No so tekot na vremeto Carigradskata patrijarshija, na chie chelo se poveke bile naznaxchuvani fanarioti (grchki arhierei), uspevala da ja nametne svojata dominacija vrz pravoslavnite crkvi na Balkanot. Vo 18 vek fanariotite se izborile za visoki pozicii vo politichkite i ekonomskite sferi na Osmanliskata imperija po shto uspeale da i go zadadat najzhestokiot udar na Ohridskata arhiepiskopija: nekanonski ja ukinale vo 1767 godina.

Ovoj politichki chin od strana na grchkata crkovna politika vo 18 vek ja dal osnovata za ponatamoshnoto negiranje na makedonskiot narod, bidejki vo Osmanliskata imperija narodot se identifikuval po religijata, verata: hristijani nasprema muslimani, a crkvite bile edinstvenite priznati institucii. Za zhal od togash pa do denes Makedonskata pravoslavna crkva ne e priznata od strana na Carigradskata t.e. Vselenskata patrijarshija, majkata na pravoslavnite crkvi, a so toa i od drugite pravoslavni crkvi, koi na Balkanot bile formirani vo 19 vek. Ottogash grchkata politika zapochnala da vrshi asimilacija na makedonskiot narod preku voveduvanjeto na grchkiot jazik vo bogosluzhbite i ucch shtata. No makedonskiot narod daval otpor i vodel borba protiv toa, a istovremeno se borel za obnova na Ohriskata arhiepiskopija. Makedonskiot narod uspeal vo 19 vek da se izbori protiv elinizacijata, kako i protiv podocnezhnite srpski i bugarski aspiratorski celi. Od 50-te godini na 19 vek, toj prestanal da veruva na “bratskata pomosh” i na slovenofilite. Politikata kon makedonskoto prashanje, koe bilo otvoreno so ukinuvanjeto na Ohridskata arhiepiskopija, se poveke ja dobivalo svojata komleknost. Interes za podelba na nejzinata teritorija imalo od togash no formiranite sosedni drzhavi koi imale silna poddrshka od golemite sili. Vo toj period, vo toa ne uspeale, bidejki makedonskiot narod veke primat mu dal na makedonskiot nacionalen identitet nad slovenskiot i juzhnoslovenskiot koi bile nadnacionalni identiteti i vo koi se gledal izlezot od dotogashnata sostojba. Po Kresnenskoto i Razlovechkoto vostanie, vo svetskata javnost oddeknal sloganot “Makedonija na Makedoncite”, lozarite, so svojot pezhaten organ “Loza” bile determinirani kako “separatisti” od strana na bugarskata vlast, dodeka Prvata makedonska privremena vlada vo 1880 g., vo svojot Ustav za idnoto drzhavno ustrojstvo na Makedonija, vo 103 chlena istaknala deka na teritorijata shto vekovito go nosi imeto Makedonija, da se sozdade drzhava pod vrhoven suverenitet na Negovoto Velichestvo turskiot Sultan, a pod pokrovitelstvo na evropskite golemi sili kako avtonomna drzhava na makedonskiot narod i na drugite nacionalnosti koi zhiveat vo nejzinite granici: Turci, Arnauti, Grci, Evrei, Vlasi, upti i drugi, na chie chelo ke stoi general-guverner (od redot na nacionalnoto mnozinstvo) i negov pomoknik (od vtorata mnozinstvo na nacionalnata grupa) izbrani od Nacionalnoto sobranie. Prifashanjeto na Drugiot za makedonskiot narod ne bilo tugjo. Resornite ministerstva (12) bile podeleni spored nacionalnite grupi: makedonskata (za nadvoreshni raboti, za vnatreshni raboti, za vojskata, za finansiite, za pravosudstvoto i za prosvetata), turskata (za zemjodelstvo i agrarni odnosi i za opshtinite), arnautskata (za javni raboti), evrejskata (za zanaetchistvo i za trgovija), grchkata (za verata) i vlashkata (za koordinacija so Visokata porta).21 Makedonskata liga formirala i Voen shtab i izgotvila manifest vo koj im porachala na “makedonski sinovi potomci na Aleksandar Makedonski” da ne im veruvaat na sosedite “koi kako zmii se vovlekoa megjuu nas i ne mamat za svoi interesi. Zdru’ete se site pod makedonskoto zname i krenete go visoko, visoko vo borbata za sloboda i svoja nezavisnost. Samo zdruzheni mozheme da ja sochuvame nashata mila tatkovina Makedonija za sebe i da se zdobieme so svoja apsolutna avtonomija”.22

Makedonija ne dobila avtonomija, ne ja dobila ni drzhavnosta kako drugite zemji na Balkanot vo 19 vek. Za zhal ni togash ne vladeelo pravoto po odnos na reshavanjeto na makedonskoto prashanje. Pobedila megali idejata, odnosno vo 1913 g. so Bukureshkiot dogovor, Makedonija bila podelena megju: Grcija (51% – Egejska Makedonija), Srbija (39% – Vardarska Makedonija, deneshna R. Makedonija), Bugarija (9% – Pirinska Makedonija) i Albanija (1%). Progonot na makedonskiot narod prodolzhil. Megju dvete svetski vojni zapochnale etnichki promeni, od koi najgolema bila vo Egejskiot del od Makedonija kade bilo izvrsheno etnichko chistenje. Vo 1919 g. grchkata i bugarskata vlast potpishale konvencija za t.n. dobrovolno iseluvanje na naselenieto shto zhiveelo vo dvete drzhavi i bila sprovedena prvata prisilna migracija na 85.571 Makedonci od Grcija vo Bugarija. Nasprema toa vo periodot od 1913 do 1928 g. Egejska Makedonija bila kolonizirana so 565.143 lica, od grchko i negrchko hristijansko naselenie, bidejki politikata na Karamanlis bila da se smeni etnichkiot sostav na toj del od Makedonija, potochno da se demakedonizira. Makedonskoto naselenie koe dotagash bilo dominantno go dobilo statusot na malcinstvo, so navidum svoi prava (vo 1925 g. poradi Pariskiot miroven dogovor bil otpechaten Abecedar na makedonski naroden jazik, koj nabrzo bil zabranet i unishten).

Antimakedonskata grchka politika, vo koja bilo zacrtano maksimalnoto negiranje na makedonskiot narod i jazik i na makedonskoto ime voopshto, ushte pouspeshno se odvivala od 1926 g. koga bil donesen zakon za promena na iminjata: na lichnite, na toposite, na verskite i kulturnite spomenici, pa duri i na nadgrobnite natpisi. Vo 1936 g. Joanis Metaksas donel zabrana za upotreba na makedonskiot jazik, kako za javna taka i za domashna upotreba, a onie koi ne ja pochituvale odredbata bile progonuvani, odnosno 4.500 Makedonci bile osudeni. Za vreme na gragjanskata vojna vo Grcija (1946-1949) Makedoncite veruvale na grchkata levica, pa od vkupno 30.000 vojnici na Grchkata republikanska armija (DAG), koja im gi priznavala nacionalnite prava, 15.000 bile Makedonci. No so porazot na DAG povtorno zapochnalo da se sproveduva antimakedonskata politika so genocidot i progonot na Makedoncite, so egzodusot na 28.000 makedonski deca, a makedonskite devojki bile siluvani za da “Taka pedja, taka, oplodete gi so chisto elinsko seme, za da ne rechat utre deka se neshto drugo, majchinata im”23.

Po formiranjeto na Federativna Narodna Republika Jugoslavija odnosno na SFR Jugoslavija, Vardarska Makedonija i bila vratena na makedonskiot narod, koj slobodno ja prodolzhi dinamikata na razvojot na svojot identitet. Za smetka na toa makedonskoto prashanje vo Pirinska (vo Bugarija) i osobeno vo Egejska Makedonija (vo Grcija) bilo zamrznato. Grcite vo svojata identitetska odrednica go imaa samo grchkiot kod. Proteranite i izbeganite Makedoncite od Egejska Makedonija ne smeeja da gi posetat svoite rodni mesta. Duri grchkite mladi lugje doagjaa na studii vo Makedonija i diplomite od “Sv. Kiril i Metodij” vo Skopje, SR Makedonija im bea priznati vo Grcija. No so pochetokot na raspadot na SFRJ od 1990 godina voskresnaa duhovite od minatoto. Grcija ja zapochna svojata nacionalistichka politika nasprema makedonskiot narod. Zapochnaa blokadite na makedonsko-granichnite premini, kompleksnost dobi i vizniot rezhim za vlez na Makedoncite vo nea. Od vozobnovenata grchka negatorskata politikata kon makedonskiot narod proizleze vetoto za priem na Makedonija vo NATO. Nejzinata cel e imeto Makedonija, ime koe go zabranuvashe, a koe niz vekovi opstoja blagodarenie na makedonskiot narod. Grchkata politika so decenii se zalagala protiv makedonstvoto, protiv makedonskata kulturnata tradicija, sega taa saka da bide naslednik na imeto Makedonija i na nacionalniot identitet Makedonec. Ovoj stav i ovozmozhuva da go blokira vlezot na drzhavata Makedonija vo EU vo koja vladeat pravnite zakoni, multietnichnosta i multikulturnosta. Makedonecot gi pochituva kulturnite pridovki od minatoto, od imperiite vo chii sostavi vleguvala nejzinata teritorija i gi prifak vlijanijata od drugite vo konstruktot na makedonskiot identitet. No dali e taka i so grchkata strana? Dali nejzinite zabludi i chuvstvoto za superiornost ke i dava seushte pravo da ne gi priznava malcinstvata shto zhiveat na nejzinata teritorija? Da ne gi priznava onie koi gi proterala? Da ne gi priznava onie na koi im ja odzemala teritorijata, im go odzemala domot i im posegnala po lichniot i nacionalniot identitet?

Se trudam da go najdam odogovorot na site ovie prashanja i na prasdhanjeto kon shto vodi grshkata politika? I povtorno mi se nametnuvaat prashanja: Kon shto e upaten nejziniot pogled? Kon globalnoto multietnichko opshtestvo? Dali ke go upati kon pochituvanjeto na drugiot? Kon drugite nacii i nivnite identiteti? Kon prifashanjeto na razlichnite kulturni nasledstva? Ili ke ostane zaroben vo osvojuvanjata, pohodite, progonite, negiranjata i podelbata na Makedonija koja ja donela promenata na goleminata na nejzinata teritorijata, no imeto, makedonskiot narod, negovata kulturno-istoriska tradicija i negoviot identitet sogledani preku brojni nauchni i istoriski nastani, soznajbi, argumenti, akti i fakti opstojal od antikata do denes.